همیشه در کنار خوبی، بدی نیز وجود دارد، همانطور که اساتید با اخلاق و مؤمن بسیاری در دانشگاهها حضور دارند و نشاط و پویایی خوبی در محیط‌های علمی برقرار کرده‌اند، اما برخی از اساتید اقدام به کارهای غیراخلاقی می‌کنند که باید طبق قانون با آنان برخورد شود.
رهبر معظم انقلاب در دیدار با خانواده‌های شهدای دانشگاه تربیت مدرس در شهریورماه سال ۱۳۷۰ می‌فرمایند: «فساد علمی معنايش اين است كه در دانشگاه نه معلم برای درس دادن و ياد دادن دلسوزی كند، نه متعلم و دانشجو برای يادگرفتن دلسوزی كند. نتيجه، بیسواد بارآمدن، بد فهميدن و نفهميدن و عدم رشد استعدادهاست. فساد اخلاقی، معنايش اين است كه آن كه درس میخواند يا نمیخواند، از لحاظ اخلاقی، شرافت و شرف و غيرت و انگيزه و ايمان لازم را در خود پرورش ندهد. اين هم نتيجهاش با شق اول يكی است؛ شايد هم گاهی بدتر» بنابراین، باید با فساد اخلاقی در دانشگاهها به طور جدی برخورد شود.
بحث مشکل اخلاقی برخی از اساتید دانشگاهی، موضوع جدیدی نیست اما باید به صورت موشکافانه توسط مسئولان حوزه علمی کشور بررسی شود و فکری جدی و اساسی در این زمینه صورت بگیرد. شاید بعضاً اخباری از مشکل اخلاقی اساتید دانشگاه در رسانه‌ها به گوش برسد و یا نقل محافل دانشجویی و دانشگاهی شود. اما همین موضوع باعث شده تا این مسئله مورد بررسی قرار گیرد و با اساتیدی که دانشجو و صحن دانشگاه را درگیر چنین فضایی می‌کنند برخورد شود.
فساد اخلاقی در دانشگاه تهران
اردیبهشت‌ماه سال گذشته بود که خبر فساد اخلاقی یکی از اساتید دانشگاه تهران در رسانه‌ها منتشر شد. پس از محرز شدن فساد اخلاقی آن استاد دانشگاه، با تصمیم کمیته انضباطی هیئت علمی این فرد هنوز مجاز به تدریس بود! و دانشجویان نسبت به این مسئله اعتراض داشتند از طرفی بسیاری از دانشجویان دختر از حاضر شدن در کلاس این استاد انصراف دادند. چراکه معتقد بودند اخراج، باید کمترین اقدامی باشد برای این استاد خاطی در نظر گرفته می‌شد.
در سال ۹۳ نیز یکی از اساتید پردیس کشاورزی دانشگاه تهران اقدام به کار غیراخلاقی و بی‌شرمانه‌ای کرده بود که با تجمع دانشجویان روبرو شد و قشر دانشگاهی خواستار برخورد قاطع مسئولان دانشگاهی با او شدند.
مسئولان دانشگاه شهید چمران اهواز، استاد فاسد را اخراج کردند
اقدامات غیر اخلاقی برخی اساتید دانشگاه به همین‌جا ختم نشد؛ دانشگاه شهیدچمران اهواز نیز یکی دیگر مراکز دانشگاهی است که چنین اتفاقی در آن رخ داد اما اقدام مسئولان دانشگاه شهید چمران اهواز در چند سال پیش ستودنی بود که استاد فاسد را اخراج کرد. در واقع با پيگيری دانشجويان این دانشگاه و جمع‌آوری و ارائه اسناد غير قابل انكار از اين استاد، رأی به اخراج وی از دانشگاه صادر شد.
دانشگاه شهیدچمران اهواز نیز یکی دیگر مراکز دانشگاهی است که اقدام غیراخلاقی یکی از اساتید مسئولان دانشگاه این استاد فاسد را اخراج کردند. در واقع با پيگيری دانشجويان این دانشگاه و جمع‌آوری و ارائه اسناد غير قابل انكار از اين استاد، رأی به اخراج وی از دانشگاه صادر شد.
اخراج، بهترین برخورد با اساتید دارای فساد اخلاقی است
تشکل‌های دانشجویی یکی از نهادهای مطالبه گر مبنی بر برخورد با اساتید بی اخلاق در دانشگاهها هستند. در همین راستا ایاز سپهری‌راد دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز در گفتگو با خبرنگار آنا، با اشاره به انحراف اخلاقی برخی از اساتید دانشگاه، معتقد است «استادی که مشکل اخلاقی دارد موجب انحطاط جامعه اسلامی می‌شود و باید اخراج شود. استاد دانشگاه علاوه بر اینکه از نظر علمی برای ما استاد محسوب می‌شود، از لحاظ اخلاقی نیز می‌تواند استاد و الگویی برای ما باشد.»
وی با بیان اینکه قابل قبول نیست که یک استاد دانشگاه مشکل اخلاقی داشته باشد، می‌گوید «برخی از دانشجویان با الگوبرداری از استاد منحرف، رویه غلطی را در پیش می‌گیرند که عواقب بدی خواهد داشت. برای اینکه یک نفر به عنوان استاد دانشگاه منصوب شود، از طرف کمیته انضباطی تأیید می‌شود بنابراین با سقوط اخلاقی او در حین خدمت باید محکم برخورد شود و آن استاد را اخراج کنند. استادی که مشکل اخلاقی دارد، معمولاً سر کلاس درس خوب تدریس نمی‌کند و به نوعی وظیفه‌شناس نیست و نمی‌تواند مطلب علمی و اخلاقی را به دانشجو انتقال دهد.»
باید با اساتیدی که ایرادات اخلاقی دارند قاطعانه برخورد شود
از سوی دیگر علیرضا پارسا رئیس بسیج اساتید دانشگاه پیام نور در گفتگو با خبرنگار آنا، با اشاره به انحراف اخلاقی برخی از اساتید دانشگاه می‌گوید که «فعالیت‌های فرهنگی برای اساتید باید گسترش پیدا کند، متأسفانه برای ارتقای اخلاقی و اعتقادی اساتید و خانواده‌های آنان برنامه‌های کمی برگزار می‌شود و مسئولان فقط به قشر دانشجو توجه دارند که باید برای این قضیه فکر اساسی شود.»
پارسا پیشنهاد می‌دهد که «مسئولان دانشگاهها با نظارت مستمر باعث جلوگیری از فساد اخلاقی اساتید شوند. مسئولان باید در دوران تدریس استاد دانشگاه به جنبه‌های اخلاقی او توجه و با افرادی که مشکل اخلاقی دارند محکم برخورد کنند. اگر افراد خطاکار تنبیه بشوند درس عبرتی برای سایر اساتید می‌شود که دنبال کار غیراخلاقی نروند.»
علیرضا پارسا، رئیس بسیج اساتید دانشگاه پیام نور معتقد است بعضا برخی مسئولان، خودشان زمینه‌های فساد را به وجود می‌آورند.
وی معتقد است بعضا برخی مسئولان، خودشان زمینه‌های فساد را به وجود می‌آورند: «مسئولان ابتدا باید بر روی خود کار کنند و خودسازی داشته باشند. اگر مسئولی خودسازی روی خودش انجام دهد، می‌تواند به‌درستی با استاد خطاکار برخورد کند. برخی مسئولان، خودشان زمینه‌های فساد را به وجود می‌آورند که نهادهای مربوطه باید با آنان برخورد کنند. مسئولان دانشگاهی باید شرایط را در دانشگاه به‌گونه‌ای فراهم کنند که زمینه فساد اخلاقی در استاد و دانشجو به وجود نیاید»
قانون درباره اساتید بی‌اخلاقی چه می‌گوید؟
بر اساس ماده ۵ و ۷ شرایط عمومی استخدام اعضای هیئت علمی در آيين‌نامه «تشكيل هيئت عالی جذب اعضای هيئت علمی دانشگاهها و مراكز آموزشی عالی كشور با اصلاحات بعدی مصوب جلسات ۶۰۸ و ۶۲۳ مورخ ۱۹/۴/۸۶ و ۱۰/۲/۸۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی»، مستخدم موظف است؛ التزام عملی به احكام اسلام(انجام واجبات و پرهيز از محرمات) و آشنايی با احكام شرعی كثيرالابتلاء داشته و همچنین از حسن شهرت اخلاقی، عقيدتی و سياسی، عدم اعتياد به مواد مخدر، نداشتن سوابق محكوميت كيفری و انتظامی، عدم اشتهار به فسق و فجور و اعمال منافی عفت عمومی و رفتار خلاف حيثيت شغلی برخوردار باشد.
بر اساس ماده ۵ و ۷ شرایط عمومی استخدام اعضای هیئت علمی، مستخدم موظف است؛ التزام عملی به احكام اسلام(انجام واجبات و پرهيز از محرمات) و آشنايی با احكام شرعی كثيرالابتلاء داشته و همچنین از حسن شهرت اخلاقی، عقيدتی و سياسی، عدم اعتياد به مواد مخدر، نداشتن سوابق محكوميت كيفری و انتظامی، عدم اشتهار به فسق و فجور و اعمال منافی عفت عمومی و رفتار خلاف حيثيت شغلی برخوردار باشد.
هر چند این دو نکته برای شرایط بدو استخدام اساتید دانشگاه مطرح شده است ولی به نظر می‌رسد بررسی و رسیدگی به آن باید ادامه‌دار باشد. با این همه قانون‌گذار به این نکته بسنده نکرده و در قانونی دیگر تحت عنوان مقررات انتظامی هيئت علمی دانشگاهها و مؤسسات آموزش‌عالی و تحقيقاتی كشور ارائه کرده است تا بر اساس آن با فساد و تخلفات اساتید دانشگاهها برخورد شود.
بر اساس ماده ۷ این قانون؛ تخلفات انتظامی و جرائم شامل تخلفات انضباطی و اعمال خلاف شرع و اخلاق عمومی به قرار زیر است:
۱ – ترک خدمت و یا غیبت بدون اجازه یا عذر موجه.
۲ – تخلف از اجرای قوانین و مقررات دانشگاه.
۳ – سهل‌انگاری یا غرض‌ورزی در انجام وظایف.
۴ – تمرد از اجرای دستورات قانونی مقامات دانشگاه.
۵ – استفاده غیر مجاز از امکانات و اموال دولتی.
۶ – تسلیم مدارک به اشخاصی که حق دریافت آنرا ندارند و یا خودداری از تسلیم مدارک به اشخاصی که حق دریافت آن‌ها را دارند.
۷ – تسامح در حفظ اموال و وجوه دولتی و اسناد و مدارک دانشگاه اعم از محرمانه و غیر آن.
۸ – افشای سؤالات امتحانی و یا تعویض برگه‌های امتحانی و یا تغییر اوراق.
۹ – افشای اسناد محرمانه دانشگاه.
۱۰ – از بین بردن و اخفای غیر مجاز اسناد و مدارک دانشگاه و حیف و میل اموال و وجوه دولتی.
۱۱ – اعتیاد و ارتکاب اعمال خلاف اخلاق عمومی که موجب هتک و حیثیت و شئون شغلی است.
۱۲ – ارتکاب اعمال خلاف شرع و عدم رعایت حجاب اسلامی.
۱۳ – عضویت در یکی از فرق ضاله و ساواک منحله و تشکیلات فراماسونری و مشابه آن.
۱۴ – عضویت یا فعالیت یا تبلیغ به نفع احزاب و گروه‌های الحادی یا محارب یا احزاب و گروه‌های غیر قانونی.
۱۵ – القاء اندیشه‌های الحادی و توهین به مقدسات اسلامی.
۱۶ – ارتکاب اعمال خلاف مصالح نظام جمهوری اسلامی از قبیل به تعطیل کشاندن کلاس‌ها و اعتصاب، تحصن و تظاهرات به طور غیر مجاز در‌محیط دانشگاه.
۱۷- تخلف از ضوابط و مقررات اخلاق در پژوهش‌های علوم پزشکی که از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و براساس کدهای حفاظت آزمودنی انسانی مورد تأیید این وزارتخانه اعلام می گردد. (الحاقی مصوب ۱۳۸۷/۱۱/۰۸)
۱۸- سوء استفاده از مالکیت معنوی یافته‌های پژوهشی نظری و عملی دیگران که قبلاً نتایج آن‌ها منتشر و یا به ثبت رسیده است. (الحاقی مصوب ۱۳۸۷/۱۱/۰۸)
در بند ۱۱ و ۱۲ این ماده قانون تخلفات انتظامی و جرائم شامل تخلفات انضباطی و اعمال خلاف شرع و اخلاق عمومی مشخص شده که فساد اخلاقی برخی اساتید دانشگاه قابل بررسی و رسیدگی بوده و کمیته مربوطه در دانشگاه باید قاطعانه با آن برخورد کند.
قانون‌گذار در ماده ۸ همین قانون به مجازات‌های اساتید متخلف نیز اشاره کرده است:
۱ – احضار و اخطار شفاهی.
۲ – اخطار کتبی با درج در پرونده.
۳ – توبیخ کتبی با درج در پرونده.
۴ – کسر حقوق و مزایای دریافتی تا یک سوم، از یک ماه تا سه ماه.
۵ – تعلیق رتبه از یک سال تا دو سال.
۶ – تنزل یک پایه.
۷ – انفصال موقت از یک ماه تا یک سال.
۸ – بازخرید خدمت با پرداخت ۴۵ روز حقوق در قبال هر سال خدمت دولتی تا ۱۰ سال و پرداخت یک ماه حقوق در قبال هر سال نسبت به مازاد ۱۰ سال خدمت. کسور بازنشستگی افرادی که خدمت آنان بازخرید می‌شود به آنان مسترد خواهد شد و کسر یک سال خدمت یک سال محسوب می‌شود.
۹ – اخراج از دانشگاه یا مؤسسه آموزشی یا تحقیقاتی مربوط.
۱۰ – اخراج از مؤسسه متبوع و محرومیت از پذیرش در سایر دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی کشور.
۱۱ – انفصال دائم از خدمات دولتی.
بر اساس تبصره ماده ۱۲ قانون تخلفات انتظامی و جرائم شامل تخلفات انضباطی و اعمال خلاف شرع و اخلاق عمومی هیئت بدوی رسیدگی به این تخلفات می‌تواند حکم مجازات‌های ماده ۸ را به استاد متخلف را صادر کند. از طرفی در ادامه همین قانون و در ماده ۱۳ آن، تخلفاتی که عضو هیأت علمی عنوان یکی از جرائم مندرج در قوانین جزایی را نیز داشته باشد هیأت رسیدگی به تخلفات انتظامی‌مکلف است پرونده امر را به مرجع قضایی ارسال دارد حکم مراجع قضایی از جهت ارتکاب جرم عمومی برای هیأت انتظامی لازم‌الاتباع است.
انحراف اخلاقی در شأن استاد دانشگاه نیست و باید با آن برخورد باشد
از سویی محمدرضا جلیلی رئیس بسیج اساتید دانشگاه فنی و حرفه‌ای در گفتگو با خبرنگار آنا، بر لزوم برخورد با اساتید بی اخلاق در دانشگاه تاکید کرد و مدعی شد که «کمیته انضباطی در دانشگاهها طبق آئین‌نامه وظیفه دارد که با اساتید متخلف برخورد قانونی کند. چراکه انحراف اخلاقی در شأن یک استاد نیست و انحراف، غیر از اشتباه اخلاقی است.»
محمدرضا جلیلی، رئیس بسیج اساتید دانشگاه فنی و حرفه‌ای تاکید کرد: اساتید باید به قوانین اسلامی احترام بگذارند؛ مسئولان دانشگاه با استادی که مشکل اخلاقی دارد و اصلاح پذیر نیست باید قاطعانه برخورد کنند.
وی تاکید کرده که «باتوجه به اینکه اساتید در دانشگاه تدریس می‌کنند باید به قوانین اسلامی و شریعت مقدس آن احترام بگذارند؛ مسئولان دانشگاه با استادی که مشکل اخلاقی دارد، اصلاح پذیر نیست و مسمومیت اخلاقی در فضای کلاس منتشر می‌کند باید قاطعانه برخورد کنند. زیرا نقش استاد در تخریب اخلاقی و متزلزل ساختن شخصیت دانشجویان بسیار مؤثر است.»
جلیلی با اشاره به اینکه صلاحیت استاد فقط نباید از طریق علمی بررسی شود، مدعی است که «مسائل اخلاقی و اعتقادی نیز مهم است و باید در احراز صلاحیت‌ها لحاظ شود. اگر استادی مسائل اخلاقی را رعایت نکرد، از طریق کمیته انضباطی با او برخورد و از تدریس کردن محروم کنند.»
استادی که مشکل اخلاقی داشته باشد باید اخراج شود
ابوالفضل محرمی عضو شورای مرکزی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در گفتگو با خبرنگار آنا، با اشاره به فساد اخلاقی برخی از اساتید دانشگاه می‌گوید «باید با این افراد به صورت قاطعانه برخورد کرد. استاد دانشگاه باید علم و فرهنگ به دانشجو بیاموزد و او را برای آینده تربیت کند، اگر استادی دچار سقوط اخلاقی بشود، باید او را از دانشگاه اخراج کنند.
بر رفتار و اعمال استاد نظارت ویژه شود
سیدرسول حسینی مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه خوارزمی نیز در گفتگو با خبرنگار آنا، با اشاره به وجود برخی اساتید دارای مشکل اخلاقی در دانشگاهها، می‌گوید «مسئولین مربوطه باید در طریقه جذب اساتید رویه خود را تغییر دهند و با دقت بیشتری نسبت به جذب استاد عمل کنند تا شاهد استادی با مشکل اخلاقی در دانشگاهها نباشیم. هر شخصی که دارای مدرک دکتری است لزوماً نمی‌تواند استاد دانشگاه باشد، در احراز صلاحیت‌ها باید با وسواس بیشتری افراد را برای تصدی کرسی استادی انتخاب کرد.»
حسینی نظارت بر رفتار اساتید را هم به اندازه نظارت بر رفتار دانشجو مهم ارزیابی می‌کند و معتقد است که «مسئولان دانشگاهها همانطور که بر کوچک‌ترین رفتار دانشجویان ناظر هستند، باید همین نظارت و حتی بیشتر و جدی‌تر را بر رفتار و اخلاق اساتید اعمال کنند، چراکه رفتار استاد بر اخلاق و رفتار قشر کثیری از دانشجویان اثر می‌گذارد. اگرچه رعایت احترام اساتید مهم است اما مسئولان باید دقت کنند تا هرکس، با هر اخلاق و رفتاری، نام استاد به خود نگیرد.»
مسئولان دانشگاه، استاد دارای فساد اخلاقی را به مراجع قانونی معرفی کنند
مهرنوش علیخواه دبیر واحد آموزش جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه گیلان نیز به خبرنگار آنا،می‌گوید: قابل‌قبول نیست که در دانشگاهی، یک استاد دارای مشکل اخلاقی باشد. بعضی از اساتید آن رفتاری را که درخور و شایسته جایگاه استادی دانشگاه است، انجام نمی‌دهند و رفتارهای غیراخلاقی آنان قربانیانی را داشته است. باید با استادی که مشکل اخلاقی دارد برخورد جدی شود. مسئولان دانشگاه باید وی را به مراجع قانونی معرفی کرده، درجه علمی او را تنزل داده و از دانشگاه اخراج کنند. همچنین حکم عدم استخدام وی در دستگاه‌های اجرایی، قضائی و حقوقی کشور صادر شود. برای اینکه شاهد حضور چنین اساتیدی نباشیم، پیشنهاد می‌شود نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه که مسئول اصلی حفظ شئون اسلامی در دانشگاه‌هاست به کمک ریاست و معاونت فرهنگی دانشگاه ستادی برای این مشکل تدارک ببینند و با همکاری نماینده تشکل‌های دانشجویی این مشکل را به‌طور کامل رفع کرده و سیستم غربالگری اخلاقی میان اساتید راه بیندازند.
فضای دانشگاه با حضور اساتید دارای مشکل اخلاقی چرکین می‌شود
از سوی دیگر محسن اسماعیل‌زاده دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه صنعتی بیرجند در گفتگو با خبرنگار آنا، به مشکل اخلاقی برخی از اساتید اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه شاهد بی‌اخلاقی و عدم رعایت موازین شرعی و عرفی از جانب بعضی از اساتید دانشگاهها هستیم که باید قاطعانه با آن برخورد شود. وقتی که شاهد بی‌اخلاقی از طرف اساتید باشیم طبیعتاً دانشجویان که از اساتید الگوبرداری می‌کنند، رفتار نادرست آنان را سرچشمه اخلاقیات خود قرار می‌دهند.
وی بر لزوم صدور احکام سنگین برای این اساتید تاکید می‌کند و مدعی است که «فضای دانشگاه با حضور اساتید دارای مشکل اخلاقی چرکین می‌شود، پیشنهاد می‌شود که این احکام برای اساتید دانشگاه دو برابر شود چراکه بناست هزاران دانشجو به‌عنوان آینده‌سازان مملکت زیر نظر آنان تربیت شوند. باید در زمینه مشکل اخلاقی اساتید، شاهد حضور قاطعانه دستگاه قضا و مسئولان وزارت‌های علوم و بهداشت باشیم که هیچ‌گاه در جامعه انسان‌ساز دانشگاه، شاهد بی‌اخلاقی از جانب الگوهای آن که همان اساتید هستند، نباشیم.
البته وی معتقد است که «اساتید دارای مشکلات اخلاقی اندک است اما همین تعداد کم، موجب می‌شود که دانشگاهیان نسبت به سایر اساتید بدبین شوند؛ بنابراین باید با استاد دارای فاسد اخلاقی برخورد قاطعانه کرد که درس عبرتی برای دیگران شود.»
در پایان و با استناد به آرای فعالان دانشگاهی و بندهای قانونی؛ مطالبه اصلی دانشگاهیان در قبال اساتیدی که دارای مشکل اخلاقی هستند؛ برخورد قاطعانه و اشد مجازات و معرفی به مراجع قضایی است. چنان که حتی قانون نیز این اجازه را به هیئت بدوی رسیدگی به تخلفات انتظامی اساتید داده است. بر همین اساس به نظر می‌رسد مراکز آموزش عالی دولتی و غیر دولتی باید این مسئله را در دستور کار خود قرار دهند تا قاطعانه با اساتیدی که چنین ویژگی‌هایی دارند برخورد شود.